જંગલ એટલે માત્ર વૃક્ષો અને પ્રાણીઓનું ઘર નહીં, પણ એક જીવંત, શ્વાસ લેતી દુનિયા છે, જ્યાં દરેક પળમાં કુદરતનું રહસ્ય છુપાયેલું હોય છે. કૌશિક ઘેલાણી અને નૈષધ પુરાણી વચ્ચે થયેલા સંવાદમાં જંગલના જીવન, વન્યજીવન ફોટોગ્રાફી, સ્થાનિક લોકોની ભૂમિકા અને પ્રકૃતિ સંરક્ષણ જેવા અનેક વિષયો ખૂબ જ સરળ અને હૃદયસ્પર્શી રીતે રજૂ થયા. કૌશિક ઘેલાણી એ ખૂબ જ પ્રસિદ્ધ ફોટોગ્રાફર અને ટ્રાવેલર છે. અહીં તમને સાંભળવા મળશે વનજીવન વિશેની એવી અદ્ભુત માહિતી કે જે તમને ચોક્કસથી ચોંકાવી તો દેશે જ સાથે સાથે ભરપૂર જાણકારી પણ આપશે.

જંગલમાં પ્રવેશતી વખતે અનુભવાતી શાંતિ

કૌશિક ઘેલાણી કહે છે કે જ્યારે તમે પહેલીવાર જંગલમાં પગલાં મૂકો છો, ત્યારે એક અનોખી શાંતિ અનુભવો છો. શહેરના શોરગુલથી દૂર, જંગલમાં માત્ર પંખીઓના અવાજ, પાંદડીઓની સરસવાટ અને પ્રાણીઓની હાજરી હોય છે. એ શાંતિમાં પણ એક અજાણી ઉર્જા છુપાયેલી હોય છે, જે મનને શાંત અને તાજું બનાવી દે છે. તેમના મતે, જંગલમાં જવું એ માત્ર પ્રવાસ નથી, પણ આત્માને અનુભવું છે. જંગલમાં પ્રવેશીએ ત્યારે આપણે મહેમાન છીએ – એ વાત કૌશિક ઘેલાણી વારંવાર દોહરાવે છે. પ્રકૃતિના નિયમોનું પાલન કરવું, અવાજ ઓછો રાખવો, કચરો ન ફેંકવો અને પ્રાણીઓને દૂરથી જ જોવું એ ખૂબ જ જરૂરી છે. તેઓ કહે છે કે જ્યારે આપણે પ્રકૃતિનું માન રાખીએ છીએ, ત્યારે જંગલ પણ આપણને સ્વીકારી લે છે. નૈષધ પુરાણી પણ આ વાત સાથે સંમત થાય છે અને કહે છે કે જંગલમાં દરેક પગલું વિચારીને જ ભરવું જોઈએ તેમજ કોઈ વનવિષયક જાણકારને સાથે રાખીને જ વન ભ્રમણ કરવું જોઈએ

પ્રાણીઓનું વર્તન અને તેમની દુનિયા

પ્રાણીઓનું વર્તન સમજવું એ જંગલની સૌથી રસપ્રદ બાબત છે. કૌશિક ઘેલાણી કહે છે કે દરેક પ્રાણીની પોતાની ભાષા અને રીત હોય છે. વાઘની ચાલ, હાથીના ટોળાની ગતિ, ચિત્તાની દોડ – દરેકમાં કુદરતી નિયમો છુપાયેલા છે. જો તમે ધીરજથી અને ધ્યાનથી જુઓ, તો પ્રાણીઓ શું કહેવા માંગે છે એ સમજાઈ જાય છે. તેઓ કહે છે કે વહેલી સવાર અને સાંજનો સમય પ્રાણીઓ જોવા માટે શ્રેષ્ઠ હોય છે, કારણ કે એ સમયે તેઓ પાણી પીવા કે ખોરાક માટે બહાર આવે છે.

વન્યજીવન ફોટોગ્રાફી: ધૈર્ય અને સંવેદનાની કળા

ફોટોગ્રાફી વિશે તેઓ કહે છે કે વન્યજીવન ફોટોગ્રાફી એ માત્ર ટેકનિક નથી, પણ ધૈર્ય અને સંવેદનાની કળા છે. ઘણીવાર કલાકો સુધી રાહ જોવી પડે, ક્યારેક તો દિવસો સુધી પણ પ્રાણી દેખાય નહીં. પણ જયારે યોગ્ય પળ મળે, ત્યારે એ ફોટો જીવનભર યાદ રહે છે. તેઓ સલાહ આપે છે કે ફ્લેશનો ઉપયોગ ન કરવો, કેમેરો હંમેશા તૈયાર રાખવો અને પ્રાણીઓને ડરાવ્યા વિના ફોટો ખેંચવો જોઈએ. તેઓ કહે છે કે સાચી ફોટોગ્રાફી એ છે, જેમાં પ્રકૃતિના નિયમોનું પાલન થાય અને પ્રાણીઓનું કુદરતી વર્તન જળવાય.

કૌશિક ઘેલાણીનો જીમ કોર્બેટ નેશનલ પાર્કનો અનુભવ

કૌશિક ઘેલાણીના જીવનના સૌથી યાદગાર અનુભવોમાં જીમ કોર્બેટ નેશનલ પાર્કની સફર ખાસ સ્થાન ધરાવે છે. તેઓ કહે છે કે જીમ કોર્બેટમાં વાઘ જોવા માટે ઘણીવાર ધૈર્ય અને નસીબ બંને જોઈએ. એક વખત તેઓ વહેલી સવારની સફારી માટે બિજરાની ઝોનમાં ગયા હતા. સફારી શરૂ થયા પછી માત્ર પાંચ મિનિટમાં જ, એક સુંદર વાઘણ રસ્તો ક્રોસ કરીને જંગલમાં પ્રવેશી ગઈ. એ દ્રશ્ય એટલું અચાનક અને અદભુત હતું કે આખી જીપમાં સૌ કોઈ નિશબ્દ થઈ ગયા. કૌશિક કહે છે કે એ પળમાં સમય થંભી ગયો હોય એવું લાગ્યું. કેમેરો તૈયાર હોવા છતાં, માત્ર થોડી ઝલક જ કેદ કરી શક્યા, પણ એ આંખે જોઈ લીધેલી ક્ષણ જીવનભર માટે યાદ રહી ગઈ.

જીમ કોર્બેટના જંગલમાં વાઘ જોવા મળવું એ ભાગ્યની વાત છે, કારણ કે અહીંના વાઘો ખૂબ શરમાળ અને છુપાવટમાં રહે છે. ઘણીવાર સફારી દરમિયાન વાઘના પગલાં, વૃક્ષ પરના સ્ક્રેચ માર્ક્સ, અથવા દૂરથી સાંભળાતા સાંભર હરણના એલાર્મ કોલ્સથી વાઘની હાજરીનો અંદાજ આવે છે. કૌશિક ઘેલાણી કહે છે કે, એક વખત તેઓએ માર્ગ પર તાજા પગલાં જોયા અને થોડા સમય રાહ જોઈ. એ સમયે જ એક વાઘણ પોતાના બચ્ચા સાથે દૂરના ઘાસમાં દેખાઈ ગઈ. એ દ્રશ્યને કેમેરામાં કેદ કરવાનો આનંદ અને ઉત્સાહ બંને અનન્ય હતા.

જીમ કોર્બેટમાં માત્ર વાઘ જ નહીં, પણ હાથી, ચિત્તલ, સાંભર, મોર, અને અનેક પક્ષીઓ પણ જોવા મળે છે. તેમના મતે, જીમ કોર્બેટની સફર એ માત્ર વાઘ જોવા માટે નહીં, પણ સમગ્ર જંગલના જીવનને અનુભવું છે. ક્યારેક વરસાદ, ક્યારેક તોફાન, તો ક્યારેક પ્રકૃતિની શાંતિ – દરેક સફર નવી યાદો અને અનુભવોથી ભરપૂર હોય છે.

ભારતના નેશનલ પાર્ક્સ અને તેમની વિશિષ્ટતા

કૌશિક ઘેલાણી અને હોસ્ટ નૈષધ પુરાણી ભારતના વિવિધ નેશનલ પાર્ક્સ વિશે પણ ચર્ચા કરી. જીમ કોર્બેટ, ગિર, કાઝીરંગા, રણથંભોર – દરેક પાર્કની પોતાની વિશિષ્ટતા છે. જીમ કોર્બેટમાં વાઘ અને હાથી, ગિરમાં એશિયાટિક સિંહ, કાઝીરંગામાં એકસિંગા ગેંડા અને રણથંભોરમાં વાઘ અને કિલ્લા – દરેક જગ્યાએ કુદરતનું અલગ જ રૂપ જોવા મળે છે. કૌશિક ઘેલાણી કહે છે કે દરેક પાર્કમાં જુદી-જુદી પ્રજાતિના પ્રાણી, વૃક્ષો અને વાતાવરણ હોય છે, જે પ્રકૃતિની વૈવિધ્યતાને દર્શાવે છે.

જંગલ પાસે રહેતા સ્થાનિક લોકોનું જીવન પણ ખૂબ જ રસપ્રદ છે. તેઓ જંગલ અને પ્રાણીઓ સાથે સહઅસ્તિત્વમાં રહે છે. કૌશિક ઘેલાણી જણાવે છે કે સ્થાનિક લોકો પાસે જંગલનું સાચું જ્ઞાન હોય છે. તેઓ જાણે છે કયું વૃક્ષ કઈ ઋતુમાં ફૂલે છે, કયું પ્રાણી ક્યારે ક્યાં જોવા મળે છે. તેઓ જંગલને નુકસાન પહોંચાડ્યા વિના જીવન જીવે છે. તેમના અનુભવ અને સમજણથી આપણે પણ ઘણું શીખી શકીએ.

પ્રકૃતિ સંરક્ષણ: આપણી જવાબદારી

પ્રકૃતિનું રક્ષણ કરવું દરેક વ્યક્તિની જવાબદારી છે – એ વાત કૌશિક ઘેલાણી અને નૈષધ પુરાણી બંને ખૂબ જ ભારપૂર્વક કહે છે. સરકાર અને સંસ્થાઓ તો વિવિધ યોજનાઓ ચલાવે છે, પણ સામાન્ય લોકો પણ પોતાનું યોગદાન આપે તો જ સાચું સંરક્ષણ શક્ય બને. કચરો ન ફેંકવો, વૃક્ષો ન કાપવા, અને પ્રાણીઓને તકલીફ ન પહોંચાડવી – આ નાના પ્રયાસો પણ મોટા ફેરફાર લાવી શકે છે.

આજના યુગમાં ફોટોગ્રાફી અને સોશિયલ મીડિયા ખૂબ જ અસરકારક બની ગયા છે. સુંદર ફોટા અને વાર્તાઓ લોકો સુધી પ્રકૃતિનું મહત્વ પહોંચાડે છે. કૌશિક ઘેલાણી કહે છે કે એક સુંદર ફોટો જોઈને પણ ઘણા લોકો જંગલમાં જવાની ઈચ્છા કરે છે અને પ્રકૃતિને બચાવવાની પ્રેરણા મેળવે છે. ફોટોગ્રાફી માત્ર યાદગાર પળો કેદ કરવા માટે નથી, પણ પ્રકૃતિ માટે જાગૃતિ લાવવા માટે પણ છે.

સલામતી અને નિયમોનું પાલન

જંગલમાં સલામતી માટે નિયમોનું પાલન ખૂબ જ જરૂરી છે. ક્યારેય વાહનમાંથી ઉતરવું નહીં, સ્થાનિક ગાઇડની સલાહ માનવી, અવાજ ઓછો રાખવો અને કોઈ પણ હાનિકારક પ્રવૃત્તિ ન કરવી – આ બધી બાબતોનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ. જો આપણે નિયમોનું પાલન કરીશું તો જંગલ પણ આપણને સ્વીકારી લે છે.

પ્રકૃતિપ્રેમી માટે ટિપ્સ

• જંગલમાં જાઓ ત્યારે નિયમોનું પાલન કરો.
• પ્રાણીઓને દૂરથી જ જુઓ.
• કચરો ન ફેંકો, જંગલને સ્વચ્છ રાખો.
• અવાજ ન કરો, શાંતિ જાળવો.
• ફોટોગ્રાફી માટે ફ્લેશનો ઉપયોગ ટાળો.
• પ્રકૃતિને માત્ર જોવું નહીં, પણ અનુભવવું શીખો.

જલસો પર થયેલ આ કૌશિક ઘેલાણી અને નૈષધ પુરાણી વચ્ચેનો સંવાદ આપણને શીખવે છે કે જંગલ અને પ્રકૃતિનું મહત્વ શું છે. પ્રાણીઓ અને વૃક્ષોનું જીવન કેવી રીતે છે, ફોટોગ્રાફી દ્વારા કેવી રીતે યાદગાર પળો કેદ કરી શકાય અને પ્રકૃતિનું રક્ષણ કેવી રીતે કરવું – આ બધું આપણે આ સંવાદમાંથી શીખી શકીએ છીએ. પ્રકૃતિ આપણને શાંતિ, આનંદ અને જીવન આપે છે. આપણે પણ પ્રકૃતિ માટે કંઈક કરવું જોઈએ. આપણે જંગલ અને પ્રકૃતિને પ્રેમ કરીએ, તેનું રક્ષણ કરીએ અને આપણું જીવન વધુ સુંદર બનાવીએ. આ સુંદર અને રસપ્રદ પોડકાસ્ટ જુઓ માત્ર Jalso Podcasts YouTube Channel પર.